Déanann an Ghníomhaireacht um Éilimh ar an Stát bainistiú ar éilimh in aghaidh an Stáit agus in aghaidh údaráis an Stáit agus cuireann sí seirbhísí bainistithe riosca ar fáil chun a nochtadh d'éilimh a íoslaghdú.

Punann Éileamh Casta agus Éagsúil a Bhainistiú

Costais Dlí a Laghdú

Bainistíocht Riosca a Fheabhsú

Tá GBCN ainmnithe mar an Ghníomhaireacht um Éilimh ar an Stát (GÉS) agus í ag bainistiú éileamh i gcoinne an Stáit agus údarás Stáit agus ag cur feidhmeanna bainistíochta riosca gaolmhara i gcrích d’fhonn costais dlíthíochta i gcoinne an Stáit sa todhchaí a laghdú.

Cumhdaítear díobháil phearsanta agus rioscaí damáiste do mhaoin tríú páirtí agus éilimh a bhaineann le 146 údarás Stáit lena n-áirítear an Stát féin, Airí Rialtais, an tArd-Aighne, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, an earnáil chúram sláinte dheonach, An Garda Síochána, Seirbhís Phríosúin na hÉireann, Óglaigh na hÉireann agus pobalscoileanna agus scoileanna cuimsitheacha. Déanann aonad Costas Dlí GÉS bainistiú ar chostais tríú páirtí a éiríonn as Binsí Fiosraithe áirithe agus éilimh ar chostais dlí ó pháirtithe a chuir imeachtaí dlí ar bun i gcoinne an Stáit maidir le díobháil phearsanta agus caingne eile a bhain le díobháil neamhphearsanta.

BAINISTIÚ ÉILEAMH AGUS DLÍTHÍOCHTA

Is é cuspóir GÉS maidir le héilimh a bhainistiú, ná cé go bhfeidhmíonn sé ar mhaithe le cáiníocóirí i gcúrsaí díobhála pearsanta agus dlíthíocht as damáiste do mhaoin, gníomhú go cothrom agus go heiticiúil ina cuid déileálacha le daoine a d’fhulaing díobhálacha agus/nó damáiste agus a ghlacann caingne dlí i gcoinne an Stáit nó comhlachtaí Stáit, agus a dteaghlaigh. I gcásanna ina mbaintear de thátal as in imscrúdú GÉS go bhfuil roinnt den dliteanas nó é ar fad ar an údarás Stáit iomchuí, féachann sé le héilimh a shocrú go tapa agus ar théarmaí cóir agus réasúnacha. Má mheasann sé, in éilimh aonair nó in aicmí éilimh, nach bhfuil an Stát faoi dhliteanas, is é polasaí GÉS na héilimh sin a chosaint.

Éilimh Ghníomhacha

Bhainistigh GÉS 9,956 éileamh gníomhach le dliteanas measta gan íoc de €2.7bn ag deireadh 2017.

Éilimh Ghníomhacha ag Deireadh 2017

B’ionann éilimh seirbhísí máithreachais agus €1.4bn nó 70% den dliteanas measta iomlán gan íoc d’éilimh chliniciúla ag deireadh 2017. Baineann an dliteanas measta ard a bhaineann le héilimh maidir le seirbhísí máithreachas go príomha leis an gcostas ard ar chásanna naíonán le gortú inchinne tubaisteach a réiteach.

Cuirtear Cinneadh na Cúirte Achomharc in Gill Russell v FSS san áireamh sa dliteanas iomlán measta gan íoc de €2.7bn. Mhaígh an Chúirt Achomhairc gur cheart go mbeadh 1% mar Fhíor-ráta Toraidh maidir le ríomh damáistí cúraim speisialta sa todhchaí. Mhaígh sí chomh maith gur cheart go mbeadh 1.5% mar Fhíor-ráta Toraidh maidir le gach caillteanas tairbhiúil. Ba é 3% an Fíor-ráta Toraidh a úsáideadh roimhe sin chun méid an dliteanais mheasa gan íoc a ríomh. Ag éirí as Cinneadh na Cúirte Achomharc, d’íoc GÉS íocaíochtaí chun teacht suas leis arbh ionann iad agus €25m i rith 2017. Rinneadh na híocaíochtaí sin maidir le cásanna díobhála millteacha, nár réitíodh go hiomlán, áit a raibh socrú comhaontaithe ar dtús ar bhonn cnapshuime nó trí bhíthin Ordú Íocaíochta eatramhaí ar feadh tréimhse sainithe ama ag Fíor-ráta Toraidh 3% roimh chinneadh na Cúirte Achomharc. B’éigean na cásanna sin a choigeartú, dá bhrí sin, le haghaidh an tionchair a bhí ag an ráta níos ísle de bharr tuilleadh cúitimh a íoc.

Miondealú de Dhliteanas Measta Gan Íoc ar Éilimh Ghníomhacha ag Deireadh 2017

D’fhéadfadh sé nach dtiocfadh na figiúirí leis an suimiú iomlán de bharr slánú.

Fuair GÉS 3,259 éileamh agus réitíodh 2,233 éileamh in 2017. Bhí méadú ar líon na n-éileamh nua ginearálta a fuarthas, á dtiomáint i bpáirt ag maisghníomhaíocht agus freisin ag leathnú ar saindualgas GÉS agus bainistiú éileamh a bhaineann le heagraíochtaí san earnáil mhíchumais dheonach á dtarmligean chuig GÉS. I gcodarsnacht leis sin, bhí líon na n-éileamh nua cliniciúil sách cobhsaí.

Éilimh Chliniciúla agus Ghinearálta a Fuarthas 2013-2017

Ba ionann an costas a bhain le héilimh ghníomhacha a réiteach agus a bhainistiú in 2017 ná €303.2m i gcomparáid le €251.5m in 2016. Léiríonn aschur 2017 coigilteas 23% i gcoinne an mheasúnaithe achtúirigh neamhspleách de €391.1m.

Éilimh Chliniciúla a Réiteach

Réitíonn GÉS formhór na n-éileamh trí shocrú a idirbheartú, go díreach le comhairleoirí dlí an ghearánaí nó trí phróiseas idirghabhála: Socraítear 98% de chásanna faillí cliniciúla arna láimhseáil ag GÉS gan gá le héisteachta cúirte conspóidte.

Athchóirithe Reachtúla maidir le hÉilimh Chliniciúla a Réiteach

Áiríodh leis an Acht um Rialáil Seirbhísí Dlí, 2015 trí fhoráil shuntasacha chun cuidiú le cásanna faillí cliniciúla a bhainistiú agus líon na gcásanna a théann chun trialach a laghdú. Ba iad seo:

• Foráil i gcomhair cumhacht Aireachta chun rialacháin a dhéanamh i gcomhair Phrótacail Réamh-Chaingean chun cumarsáid thráthúil idir an gearánaí agus an cosantóir a éascú agus chun saincheisteanna i ndíospóid a shainaithint go luath agus chun socraíocht luath a spreagadh;
• Foráil nach gcuimsítear le leithscéal ó liachleachtóir admháil dliteanais; agus
• Méadaíodh Reacht na dTréimhsí chun éileamh cliniciúil a dhéanamh ó dhá go trí bliana ó dháta an teagmhais as a n-éiríonn an t-éileamh nó an dáta ar a mbítear ar an eolas faoi (más níos déanaí).

Táthar ag súil go dtabharfar na rialacháin i gcomhair na bPrótacal Réamh-Chaingne isteach le haghaidh cásanna faillí leighis in 2018. Seans go laghdóidh sé sin thar cuimse an tréimhse ó fhaightear agus a socraítear cásanna faillí leighis agus gheofar réidh freisin leis na gnéithe is nimhní den chóras Tort de réir mar atá feidhm leis i gcásanna faillí leighis.

Éilimh Chliniciúla a Réitíodh 2013-2017 de réir Thoradh na gCásanna

Tabharfaidh an tAcht um Dhliteanas Sibhialta (Leasú) 2017, ar a thosach feidhme, cumhacht do na cúirteanna, mar rogha eile ar dhámhachtainí damáistí i bhfoirm cnapshuime, Orduithe Íocaíochta Tréimhsiúla comhthoilíocha agus neamhchomhthoilíocha a dhéanamh mar chúiteamh ar íospartaigh a d’fhulaing díobháil i gcásanna díobhála millteacha i gcás ina mbeidh cúram fadtéarmach buan de dhíth. Beidh tábhacht mhór leis sin do theaghlaigh a bhfuil naíonáin agus daoine fásta acu a bhfuil díobháil mhillteach déanta dá n-inchinn agus ar tharla a gcuid díobhálacha mar thoradh ar theagmhas faillí chliniciúil. Ráthaítear le tabhairt isteach na nOrduithe Íocaíochta Tréimhsiúla go bhfaighidh íospartaigh a ghortaítear go millteach íocaíochtaí seasta bliantúla maidir le cúram agus áiseanna agus fearais rud a gheobhaidh réidh leis an imní a bheidh ar theaghlaigh faoin infheistíocht cnapshuime ar fhaitíos go rithfeadh sé amach roimh ionchas saoil measta an ghearánaí.

Costas na Néileamh a Réitíodh

Tháinig méadú 58% ar dhámhachtainí/socraíochtaí maidir le héilimh chliniciúla a réitíodh in 2017 i gcomparáid le 2016. Tharla sé sin go príomha i ngeall ar éifeachtaí na gcásanna mórdhíobhála a socraíodh roimhe sin le hOrduithe Íocaíochta eatramhaí a bhí á dtiontú go socraíochtaí cnapshuime. Nuair a fhágtar na tiontuithe sin ar lár, is é an méadú céatadáin bunúsach ná 23% i gcomparáid le 2016. Tá sé amhlaidh go príomha mar gheall ar an líon níos mó éileamh níos tromchúisí atáthar a shocrú, agus aird ag éifeacht aosaithe na punainne.

Tháinig méadú 4% ar dhámhachtainí/socraíochtaí maidir le héilimh ghinearálta in 2017 i gcomparáid le 2016.

Costas na nÉileamh a Réitíodh 2013-2017

Maisghníomhaíochtaí

Tá an GÉS ag bainistiú roinnt maisghníomhaíochtaí difriúla i gcoinne an Stáit. Déantar gach maisghníomhaíocht a bhainistiú trí thagairt do straitéis dlíthiúil shonrach, agus ag déileáil go cothrom agus go heiticiúil ag an am céanna le daoine a d’fhulaing gortuithe agus/nó díobháil agus a dteaghlaigh.

Éilimh ar Mhaisghníomhaíochtaí atá Gníomhach

AONAD UM CHOSTAIS DLÍ

Bunaíodh Aonad um Chostais Dlí (ACD) laistigh de GÉS in 2013 chun déileáil le costais tríú páirtí a eascraíonn ó Bhinsí Fiosrúcháin áirithe (Binsí Fiosrúcháin Mahon, Moriarty, Morris agus Smithwick). In 2015 leathnaigh an Rialtas freagrachtaí ACD ionas go mbeadh sé ag bainistiú as seo amach na héilimh ar fad ar chostais dlí in aghaidh an Stáit.

Déantar scrúdú cúramach ar leibhéal na gcostas dlí a íoctar le hionadaithe dlí na ngearánaithe agus, nuair is féidir é, déanann GÉS iarracht an laghdú is mó agus is féidir a bhaint amach ar chostais dlí trí idirbheartaíocht. Mura n-éiríonn le GÉS leibhéal na gcostas dlí a íocfar le hionadaithe dlí na ngearánaithe a aontú, is é an Máistir Fómhais a dhéanfaidh an cinneadh sin.

In 2017, shocraigh GÉS 440 bille i gcomhair costas. Ba é €106.9m an méid iomlán a héilíodh. Socraíodh na billí sin ar €55.2m – laghdú 48% ar an méid a héilíodh. Comhaontaíodh na héilimh seo go léir gan an gá le cáin, ag seachaint mar sin moill i socraíochtaí agus muirir dhleachta stampála ag 8% den dámhachtain faoi cháin.

Éilimh ar Chostais Dlí a Socraíodh in 2017

BAINISTÍOCHT RIOSCA

Is é cuspóir bainistíochta riosca GÉS cláir oibre riosca dírithe ar dhíobháil phearsanta agus ar dhamáiste réadmhaoine a chur i bhfeidhm chun riosca dlíthíochta a mhaolú, in údaráis Stáit agus i bhfiontair chúraim sláinte, d’fhonn costais dlíthíochta in aghaidh an Stáit amach anseo a laghdú. Is mór an “chruinne riosca” a dhéanann an Stát a shlánú agus a ndéanann GÉS bainistiú uirthi. Mar shampla, cuimsíonn sé breis agus 200,000 fostaí de chuid an Stáit agus úsáideoirí uile na seirbhísí cúram sláinte poiblí (déanann cúram sláinte poiblí teagmháil leis an bpobal thart ar seacht milliún uair in aghaidh na bliana). Cuimsíonn sé freisin seirbhísí poiblí lena ngabhann gníomhaíochtaí riosca níos airde de bharr a gcineáil, amhail cúram cliniciúil a sholáthar in ospidéil, pearsanra Óglaigh na hÉireann atá ar oibríochtaí thar lear, baill den Gharda Síochána atá ar dhualgas oibríochtúil, cigireachtaí custaim, seirbhísí práinnfhreagartha agus coimeád príosúnach.

Díríonn clár GÉS um bainistíocht riosca chliniciúil ar chomhoibriú le bainisteoirí riosca agus le pearsanra eile i bhfiontair chúram sláinte chun tacú le sábháilteacht othar. Díríonn an clár bainistíochta riosca ar chomhairle agus tacaíocht a chur ar fáil d’údaráis Stáit agus d’fhiontair chúraim sláinte maidir le struchtúir bainistíochta riosca, cothabháil foirgneamh, sábháilteacht dóiteáin, sláinte agus sábháilteacht agus bainistíocht comhshaoil.

Riosca Cliniciúil

Lean an tAonad Riosca Chliniciúil ag tabhairt tacaíochta agus ag déanamh monatóireacht ar fhiontair chúram sláinte i rith 2017, ag rianú teagmhas cliniciúil agus ag tabhairt tacaíochta do fhoirne bainistíochta riosca chliniciúil, lena n-áirítear cuairteanna rialta ar an láithreán.

I measc gníomhaíochtaí bainistíochta riosca chliniciúil in 2017 bhí an méid seo a leanas:

• Foilsiú National Clinical Incidents, Claims and Costs Report: lessons learned, a fi ve year review: 2010-2014 (Tuarascáil ar Theagmhais Chliniciúla Náisiúnta, Éilimh agus Costais: ceachtanna a foghlaimíodh, athbhreithniú cúig bliana. Leis sin tugadh anailís ar theagmhais thromchúiseacha, ar éilimh chliniciúla agus costais ghaolmhara thar thréimhse cúig bliana;
• Foilsiú Review of Medication Incidents Reported in Irish Hospitals, bunaithe ar athbhreithniú a rinneadh in 2016; agus foilsiú Fógra Sábháilteachta Othar d’fhiontair chúram sláinte ag aibhsiú na saincheisteanna criticiúla a sainaithníodh sa tuarascáil;
• Óstáil Dhara Chomhdháil Náisiúnta Bhliantúil Cáilíochta, Sábháilteachta Othar agus Riosca Cliniciúil i gCaisleán Bhaile Átha Cliath ag a raibh cainteoirí as Éirinn agus cainteoirí idirnáisiúnta i láthair; agus
• Cláir bainistíochta riosca cliniciúla leanúnacha lena n-áirítear Nochtadh Oscailte (agus dá bharr seo cuireadh 20,000 foireann chúram sláinte faoi oiliúint, 400 oiliúnóir, agus seachadadh 4,300 ceardlann) agus an Clár Affi nity um Chosc ar Thitim agus Cnámhshláinte. Seachadtar an dá chlár seo i gcomhar le FSS.

Riosca Fiontair

Gach bliain ceapann GÉS clár oibre bainistíochta riosca le cabhrú le húdaráis Stáit le forbairt agus cur i bhfeidhm beartas agus nósanna imeachta maidir le bainistíocht riosca. I measc gníomhaíochtaí suntasacha i leith bainistiú riosca fiontair in 2017 bhí an méid seo a leanas:

• Clár cuimsitheach iniúchtaí agus tuarascálacha iniúchóireachta. Cé go ndeachthas i ngleic leis na mórúdaráis Stáit go léir sna hiniúchtaí, díríodh go háirithe ar na hearnálacha cúram sláinte agus oideachais. I dteannta na dtuarascálacha ar leibhéal fi ontair, tiomsaíodh ‘príomhcheachtanna náisiúnta’ agus cuireadh ar fáil iad do na hearnálacha go léir a ndearnadh iniúchadh orthu;
• I mí Márta 2017, seoladh an creat um Theagmhas Criticiúil Dearfach Oibre (WorkPositiveCI) arna fhorbairt ag GÉS i gcomhar leis an Údarás Sláinte agus Sábháilteachta (ÚSS) agus Bainistíocht ar an Strus a leanann Teagmhais Chriticiúla (CISM) Líonra Éireann. Is uirlis iniúchta struis é WorkPositiveCI chun cuidiú le heagraíochtaí chun freastal ar riachtanais mheasúnú riosca ÚSS le haghaidh riachtanais i dtaca le guaiseacha síceasóisialta a éiríonn ó strus a bhaineann leis an obair. Mar aitheantas ar nuálaíocht an chreata, tugadh cuireadh do GÉS páipéar a chur i láthair ar WorkPositiveCI ag 14ú Comhdháil Dhomhanda an Fhorais Idirnáisiúnta ar Theagmhais Chriticiúla ar Strus, Tráma agus Cóipeáil. Ó seoladh é, chláraigh os cionn 700 comhlacht ar shuíomh gréasáin WorkPositiveCI; agus
• Bhí an chéad searmanas Gradam d’Aitheantas Riosca Fiontair GÉS do chomhaltaí an Líonra Údaráis Stáit ar siúl in 2017. Tugadh aitheantas sna gradaim don obair a dhéanann comhlachtaí Stáit i réimse na bainistíochta riosca fi ontair agus moladh an próiseas leanúnach de fheabhas agus dul chun cinn leanúnach i mbainistiú riosca ar fud na hearnála Stáit.