Tá GBCN freagrach as iasachtaíocht thar ceann an Rialtais agus as bainistiú an Fhiachais Náisiúnta d'fhonn leachtacht don Státchiste a chinntiú agus d'fhonn an t-ualach úis a laghdú sa mheántéarma.

Fiachas le Dáta Níos Faide a Eisiúint

Costais Fónaimh an Fhiachais

Ollfhiachas Náisiúnta ag deireadh 2017

D’fhéadfadh sé nach dtiocfadh na fi giúirí leis an suimiú iomlán de bharr slánú.

ATHBHREITHNIÚ AR AN MARGADH

Tá infheisteoirí ag breathnú go fabhrach ar bhannaí Rialtas na hÉireann de bharr neart agus téarnamh leanúnach gheilleagar na hÉireann. Bhí tionchar dearfach ag an dul chun cinn sin, mar aon le rátáil chreidmheasa a bhí ag dul i méid agus bearta leanúnacha um éascú cainníochtúil an Bhainc Ceannais ar mhargadh bannaí na hÉireann ar feadh na bliana 2017.

Bhí an toradh ar bhanna 2026 na hÉireann gar do 0.90% ag tús na bliana agus d’ardaigh sé go dtí buaicphointe 1.22% i mí Feabhra. Bhí luaineacht mhéadaithe agus torthaí níos airde sna chéad mhíonna den bhliain, ach ba ghearr gur chruthaigh laghdú sa riosca braite ó thoghchán uachtaránachta na Fraince torthaí níos ísle. Bhí tionchar ag éiginnteacht mar gheall ar chainteanna faoi Brexit ar mhíonna an tsamhraidh, agus chruthaigh sin méadú ar thorthaí. Mar sin féin, thosaigh torthaí ag dul i meath arís sa dara cuid den bhliain, agus tionchar ag an síneadh a d’fhógair an Banc Ceannais ar an gclár um éascú cainníochtúil orthu, cé gur tharla sin ag praghas laghdaithe. Ba ionann banna 2026 na hÉireann agus 0.66% ag deireadh na bliana.

In 2017, d’éirigh toradh bannaí 2026 na hÉireann teann ó bhuaic de bhreis is 90 bonnphointe thar a choibhéiseach sa Ghearmáin, go dtí beagnach 40 bonnphointe faoi dheireadh na bliana. Bhí sé ag trádáil ag 20 bonnphointe níos airde ná san Fhrainc agus an Bheilg ag deireadh na bliana. Féachtar anois ar bhannaí Rialtas na hÉireann anois mar chinn a bhfuil dlúthnasc acu leis na tíortha sin.

Torthaí Bannaí Rialtais 2026

Foinse: Bloomberg

GNÍOMHAÍOCHT MHAOINITHE

Maoiniú Fadtéarmach

Chuir GBCN eisiúint fhadtéarmach iomlán de €17bn i gcrích i rith 2017. As sin, is i bhfoirm bannaí tagarmhairc a bhí €16.2bn. Tá meántoradh ualaithe de 0.89% agus meánaibíocht ualaithe de 12.4 mbliana ag an eisiúint nua sin. Ina theannta sin, eisíodh céad bhanna na hÉireann nasctha le boilsciú le socrúchán príobháideach i mí Aibreáin 2017, ag tuilleamh €610m. Cuireadh dhá shocrúchán phríobháideacha eile de bhannaí fadreathacha €100m an ceann i gcrích freisin i rith na bliana.

Bhí raon maoinithe bunúil luaite GBCN idir €9bn agus €13bn. Mar sin féin, tugadh faoi eisiúintí breise chun luathaisíocaíocht na n-iasachtaí ó CAI, an tSualainn agus an Danmhairg a mhaoiniú, arbh fhiú €5.5bn ar an iomlán iad. Laghdóidh sé sin bille seirbhíse fiachais an Státchiste de thart ar €150m thar théarma na n-iasachtaí a bhí fágtha.

Rannchuidigh an eisiúint sin tuilleadh le straitéis GBCN rátaí úis ísle a chur faoi ghlas agus aibíochtaí níos faide fad is atá rátaí úis fós ag na leibhéil is ísle riamh. D'eisigh GBCN maoiniú bannaí nua arbh fhiú beagnach €40bn iad thar an tréimhse 2015-2017, ag meántoradh ualaithe díreach os cionn 1% agus meánaibíocht ualaithe de bheagnach 14 bliain.

Thug GBCN faoi dhá shindeacáitiú bannaí in 2017. Bhain an chéad cheann le bannaí nua scór bliain a heisíodh i mí Eanáir, agus díoladh €4bn ar thoradh 1.73%. Bhí spéis mhór ann, agus thóg infheisteoirí ó thar lear 97% den tsuim a heisíodh. Bhí ceannacháin scaipthe thar raon cineálacha infheisteoirí lena n-áirítear bainisteoirí cistí, bainc, cistí pinsin agus árachais agus bainc cheannais.

Sindeacáitiú Banna 20 Bliain de réir Ceantar Geografach

Tharla an dara sindeacáitiú den bhliain i mí Dheireadh Fómhair. Banna nua 5 bliana a bhí i gceist chun luathaisíocaíocht na n-iasachtaí ón CAI, an tSualainn agus an Danmhairg agus díoladh €4bn ag toradh diúltach -0.01% a mhaoiniú. Bhí spéis mhór ag raon leathan infheisteoirí ann, agus chumhdaigh os cionn 85% de limistéar an chontae leis an tsraith seo.

Sindeacáitiú Banna 5 Bliana de réir Ceantar Geografach

Bhí seacht gceant bannaí eile ag GBCN freisin i rith na bliana, ag saothrú beagnach €8.2bn. Ba cheantanna dé-bhannaí a bhí i gceist leo sin go léir, le rogha dhá bhanna á dtairiscint i ngach ceant.

Ceantanna Bannaí GBCN 2017

Eisíodh céad bhanna na hÉireann nasctha le boilsciú i mí Aibreáin 2017, ag tuilleamh €610m.

Eisíodh an banna mar shocrúchán príobháideach. Rachaidh sé in aibíocht i mí Aibreáin 2040 agus dearbhán bliantúil 0.25% ag gabháil leis. Tá na híocaíochtaí úis agus an aisíocaíocht phríomha nasctha le hInnéacs Comhchuibhithe ar Phraghsanna do Thomhaltóirí d’Éirinn de chuid Eurostat, gan tobac san áireamh.

Tháinig an t-éileamh ar an mbanna seo ó infheisteoirí a bhfuil dliteanais acu atá nasctha le boilsciú in Éirinn. Roimhe seo, d’fhéadfadh sé gur úsáid siad bannaí nasctha le boilsciú a d’eisigh baill eile i limistéar an euro mar chinn ionadacha.

Tá an cinneadh maidir le banna nasctha le boilsciú a eisiúint den chéad uair ag teacht le rún luaite GBCN a heisiúintí a éagsúlú go fadtéarmach agus an linn infheisteoirí i mbannaí Éireannacha a mhéadú. Tarraingíonn bannaí atá nasctha le boilsciú foinse éilimh ó infheisteoirí ó na bannaí ráta sheasta arb iad crann taca eisiúint GBCN iad.

In 2017, cheannaigh GBCN ar ais thart ar luach €2bn de bhannaí a bhí ar tí dul in aibíocht in 2018-2020. Rannchuidíonn an laghdú sin ar líon na n-aibíochtaí fiachais a bhí gar do théarma, á n-ionadú le bannaí lena raibh dáta níos faide, leis an straitéis chun rátaí úis ísle a chur faoi ghlas agus fad a chur le haibíocht an fhiachais.

Ceannaíodh ar ais €4bn ainmniúil de Bhannaí Ráta Chomhlúthaigh a bhí i seilbh an Bhainc Ceannais freisin i rith 2017. Rinneadh ionadú orthu sin le maoiniú meán go fadtéarmach ón margadh ar ráta seasta. Bhí an t-iarmhéid iomlán a bhí le híoc de na Bannaí Ráta Chomhlúthaigh ag €15.5bn ag deireadh 2017, i gcomparáid le €25bn a eisíodh an chéad lá riamh in 2013.

Maoiniú Gearrthéarmach

Leathnaigh GBCN a bonn eisiúna gearrthéarmach de réir aibíochta agus méide in 2017. Bhí €2bn i mBillí Státchiste fós le híoc ag deireadh 2017, méadú ó €1bn ag deireadh 2016. Bhí ceithre cheant ar siúl i rith na bliana, agus aibíocht 12 mhí ag gabháil le gach ceann acu.

Choimeád GBCN clár Eorapháipéar Tráchtála Ilairgeadra na hÉireann ar bun sa bhliain 2017 freisin. Ba é an láimhdeachas iomlán san Eorapháipéar Tráchtála i rith na bliana ná €5.5bn agus bhí €0.5bn fós le híoc ag deireadh 2017.

De thoradh bheartais fáis airgeadaíochta BCE agus thimpeallacht na rátaí úis ísle, bhí GBCN in ann gach Bille Státchiste agus Eorapháipéar Tráchtála a eisiúint ag rátaí diúltacha úis ar choibhéis leis an euro in 2017. Eisíodh fiachas gearrthéarmach freisin i bhfoirm Nótaí Státchiste agus Nótaí Lár-Chisteáin, d’infheisteoirí intíre institiúideacha go príomha.

Bhí airgead tirim agus sócmhainní leachtacha gearrthéarmacha eile de €10.5bn ag an Státchiste ag deireadh 2017 (suas ó €8.6bn ag deireadh 2016). D’ardaigh eisiúint bannaí 2017, lena n-áirítear an banna nasctha le boilsciú, €17bn, agus ba ionann foinsí maoinithe eile agus €5.5bn. Áiríodh leis sin fáltais ó dhíol chuid de scairshealbhú an Rialtais in AIB, táirgí páipéir ghearrthéarmacha agus táirgí Coigilteas an Stáit.

Cuireadh an maoiniú sin i bhfeidhm chun an Riachtanas Iasachtaithe an Státchiste a mhaoiniú (gan na fáltais ó dhíol scaireanna AIB) arbh ionann é agus €1.5bn, aibíochtaí bannaí de €6.2bn, luath-aisíocaíocht iasachtaí an Chláir AE/CAI mar aon le ceannacháin Bannaí Ráta Chomhdhlúthaigh agus aistrithe ar bhannaí ráta seasta. Tháinig méadú ar iarmhéideanna airgid freisin mar thoradh ar an maoiniú, ag léiriú go rabhthas ag leanúint den straitéis réamh-mhaoinithe a ghlac GBCN roimh fuascailtí níos mó thar an tréimhse 2018 go dtí 2020.

 D’fhéadfadh sé nach dtiocfadh na figiúirí leis an suimiú iomlán de bharr slánú.

Coigilteas Stáit

Is é Coigilteas Stáit an t-ainm branda atá i bhfeidhm ag GBCN don raon táirgí Coigilteas Rialtas na hÉireann a thairgtear do choigilteoirí pearsanta. I rith 2017, bhí glan-insreafaí de €0.3bn i dtáirgí Coigilteas an Stáit. Ag deireadh 2017, ba ionann an tsuim iomlán a bhí le híoc i dtáirgí ráta seasta agus duaisbhannaí agus €17.3bn. Nuair a áirítear cuntais taisce, tugann sé sin an t-iomlán ag deireadh na bliana go €20.4bn.

Táirgí Coigiltis an Stáit

Tá na tairiscintí ráta úis sheasta reatha do na heisiúintí is déanaí de tháirgí Coigilteas Stáit mionsonraithe thíos.

Rátaí Úis ar Choigilteas Stáit

Tá an ráta athraitheach ar na Cuntais Taisce ag 0.15% i láthair na huaire. Bhí an ráta athraitheach úis a úsáideadh chun luach duaischiste míosúil na nDuaisbhannaí a chinneadh laghdaithe i Lúnasa 2017, ó 0.85% go dtí 0.50%. Is é €50,000 an duais is mó a bhíonn le buachan gach seachtain, ach amháin sa tarraingt sheachtainiúil deiridh i Meitheamh agus i mí na Nollag, tráth a mbíonn €1m le buachan.

PRÓIFÍL FIACHAIS

Is tomhas é an Fiachas Rialtais Ghinearálta (FRG) d’ollfhiachas comhdhlúite iomlán an Stáit. Is é an gnáth-thomhas a úsáidtear chun comparáidí a dhéanamh ar fud an Aontais Eorpaigh.

Is ionann an Fiachas Náisiúnta agus an glanfhiachas atá tabhaithe ag an Státchiste tar éis iarmhéideanna airgid agus sócmhainní airgeadais eile a chur san áireamh. Is é an ghné is mó den Fhiachas Rialtais Ghinearálta ná Ollfhiachas Náisiúnta – is é sin an Fiachas Náisiúnta sula ndéantar glanluacháil ar airgead agus ar shócmhainní airgeadais. Ní bhaineann freagrachtaí GBCN ach le bainistíocht an Fhiachais Náisiúnta amháin.

Comhdhéanamh an Fhiachais Rialtais Ghinearálta ag deireadh 2017

D’fhéadfadh sé nach dtiocfadh na figiúirí leis an suimiú iomlán de bharr slánú.

*Chomh maith le na figiúirí léirithe thuas, áirítear le Scéimeanna Coigilteas Stáit freisin airgead a chuireann taisceoirí i mBanc Taisce an Phoist nach bhfuil ina chuid sainráite den Fhiachas Náisiúnta. Tugtar na cistí sin ar iasacht don Státchiste go príomha mar airleacain ghearrthéarmacha agus trí Bhannaí Rialtas na hÉireann a cheannach. Nuair a chuirtear Taiscí i mBanc Taisce An Post san áireamh, bhí €20.4bn de Choigilteas Stáit iomlán le híoc ag deireadh 2017.

Foinse: GBCN agus an Phríomh-Oifig Staidrimh

Tá titim shuntasach tagtha ar cóimheas FRG/OTI na hÉireann ag 68%, óna bhuaic ag 120%. Mar sin féin, tá an leibhéal absalóideach fiachais fós ard. Bhí FRG na hÉireann os cionn €200bn ag deireadh 2017.

Tharla an meath le déanaí in FRG/OTI mar gheall den chuid is mó ar mhéadú géar in OTI. Go háirithe, tá tionchar mór ag gníomhaíochtaí cuideachtaí ilnáisiúnta ar fhigiúirí OTI na hÉireann ó 2015 ar aghaidh.

In ainneoin sin, tá gníomhaíocht gheilleagrach bhunúsach láidir ann mar is léir ó na figiúirí fostaíochta agus tomhaltais. Sin forbairt dhearfach a fheabhsaíonn inbhuanaitheacht fiachais na hÉireann.

GGD/GDP Ratio 2004-2021

Fágann an tionchar suntasach ar fhigiúirí OTI ghníomhaíochtaí cuideachtaí ilnáisiúnta nach bhfuil an cóimheas fiachais le OTI chomh hiontaofa mar tháscaire inbhuanaitheachta. Sa chomhthéacs sin, is fiú díriú ar mhéadrachtaí breise chun pictiúr níos soiléire a fháil d’ualach fiachais na hÉireann.

Rogha eile is an Fiachas Rialtais Ghinearálta mar chéatadán de Ollioncam Náisiúnta Coigeartaithe (OIN*). Is méadrach é OIN* a chruthaigh an CSO chun OTI a choigeartú don tionchar a bhíonn ag gníomhaíochtaí cuideachtaí ilnáisiúnta. Thit an cóimheas FRG/OIN* ó bhuaic de bheagnach 158% in 2012 go dtí 106% in 2016².

Tomhaiseann méadrachtaí breise eile fiachas agus ús mar chéatadán den Ioncam Rialtais Ghinearálta. Bhí FRG mar chéatadán d’ioncam ag 264% ag deireadh 2017, agus bhí ús mar chéatadán d’ioncam cothrom le 7.6%.

Is cuma cén méadrach a úsáidtear, lean dinimic fiachais na hÉireann ag feabhsú in 2017.

Fiachas Rialtais Ghinearálta agus Méadracht Úis 2010-2017

Is olltomhas é Fiachas Rialtais Ghinearálta agus ní féidir iarmhéideanna airgid na sócmhainní eile airgeadais eile a ghlanluacháil. Mar sin féin, cruthaíonn an CSO meastachán ar Ghlanfhiachas Rialtais Ghinearálta agus ag deireadh 2017 ba €174bn nó 59% de OTI a bhí ann. I measc luach €27bn de shócmhainní airgeadais a ndearnadh glanluacháil orthu chun an Glanfhiachas a ríomh bhí airgead CISÉ agus infheistíochtaí neamhchothromais mar aon le hairgead tirim agus sócmhainní airgeadais an Státchiste. Ní áirítear leo scaireanna cothromais an Rialtais in earnáil bhaincéireachta na hÉireann, AIB go háirithe.

Fiachas Rialtais Ghinearálta 2004-2017

Tháinig feabhas mór ar phróifíl aibíochta an Fhiachais Náisiúnta le blianta beaga anuas. Ghlac GBCN céimeanna chun riosca athmhaoinithe an líon mór aibíochtaí fiachais a bhí ag teacht chun cinn thar an tréimhse 2018-2020 a laghdú. Rinneadh é sin trí aistrithe bannaí, réamh-mhaoiniú airgid agus aisíocaíocht áiseanna iasachtaí déthaobhacha CAI agus na Sualainne agus na Danmhairge. Mar gheall air sin, gearradh go dtí beagnach a leath an riachtanas athmhaoinithe do na blianta sin. Tháinig laghdú ó €60bn go dtí níos lú ná €44bn ar aibíochtaí le híoc ó dheireadh mhí na Samhna 2014. Nuair a chuirtear iarmhéideanna airgid san áireamh, laghdaítear é sin tuilleadh go dtí gar do €30bn.

Meastar meánaibíocht ualaithe fhiachas fadtéarmach indíolta agus oifigiúil na hÉireann ag deireadh 2017 a bheith cothrom le 11.2 bliain.

Próifíl Aibíochta Fhiachas Fadtéarmach Indíolta agus Oifigiúil na hÉireann ag Deireadh 2017

Nótaí:

*Léiríonn iasachtaí EFSF síntí ar aibíochtaí a comhaontaíodh i Meitheamh 2013.

**Tá iasachtaí EFSM faoi réir síntí aibíochta chomh maith a aontaíodh in 2013. Ní mheastar go mbeidh ar Éirinn ceann ar bith de na hiasachtaí a fuair sí ó EFSM a athmhaoiniú roimh an mbliain 2027. Mar sin féin, ní chinnfear dátaí aibíochta athbhreithnithe na n-iasachtaí EFSM aonair ach amháin nuair a bheidh siad gar dá ndátaí aibíochta tosaigh. Léirítear sa chairt thuas na dátaí aibíochta bunaidh agus athbhreithnithe iasachtaí aonair EFSM.

COSTAIS FÓNAIMH AN FHIACHAIS

Is iad príomhchuspóirí bainistiú fiachais GBCN a chinntiú go mbeidh dóthain leachtachta ann don Státchiste agus costais fónaimh d’fhiachas a bharrfheabhsú thar an meántéarma.

Bhí costas úis airgid an Fhiachais Náisiúnta in 2017 cothrom le €6,092m, 9.6% faoi bhun an fhigiúir chomhfhreagraigh in 2016 agus gar do 20% faoi bhun bhuaicfhigiúr 2014. Ba é an phríomhchúis a bhí leis an laghdú géar thar an tréimhse sin ná luath-aisíocaíocht áis iasachta CAI agus an maoiniú margaidh, fadtéarmach, níos saoire a cuireadh ina áit. Bhí bille úis 2017 3.2% níos ísle ná mar a measadh i mBuiséad 2017 ag léiriú an ráta úis fhabhraigh agus an timpeallacht maoinithe ba léir a bhí i réim ar feadh na bliana ar fad beagnach.

Ba ionann an t-ús ar an bhFiachas Náisiúnta agus 12.0% d’ioncam cánach an Státchiste in 2017 i gcomparáid le 14.1% in 2016 agus 15.3% in 2015.

MARGADH BANNAÍ RIALTAIS NA HÉIREANN

Bhí raon aibíochtaí, a fhad le 2045, ag cuar bhannaí tagarmharcála na hÉireann ag deireadh 2017.

Bannaí Státchiste Rialtas na hÉireann

Tá príomhghrúpa déileálaithe láidir ag margadh bannaí Rialtas na hÉireann, bainc infheistíochta idirnáisiúnta a bhfuil tionchar domhanda acu den chuid is mó. Tá rochtain eisiach ag an 16 dhéileálaí phríomha ar cheantanna bannaí rialtas na hÉireann, agus iarrtar orthu praghsanna leanúnacha a lua i mbannaí tagarmhairc na hÉireann.

I rith 2017, thug GBCN ceantanna dé-bhannaí isteach arís, le rogha dhá bhanna á tairiscint i ngach ceant. Bhain déileálaithe príomha úsáid níos mó freisin as áiseanna aistrithe agus athcheannaigh (iasachtaíocht chomhthaobhaithe ghearrthéarmach). I measc athruithe rialála agus margaidh, tá brú méadaithe ar an tsamhail déileálaí príomha. Leis an tsolúbthacht in idirghníomhú GBCN lena déileálaithe príomha cuidítear leo praghsanna a chruthú agus bannaí Rialtas na hÉireann a dhíol.

Bhí bliain dhearfach eile ann in 2017 ó pheirspictíocht rátálacha creidmheasa de. Fuair Éire uasghráduithe rátála ó roinnt gníomhaireachtaí rátála. Rinneadh uasghrádú go dtí A2 (cobhsaí) ar Moody’s i mí Mheán Fómhair, agus rinneadh uasghrádú go dtí A+ (cobhsaí) ar Fitch i mí na Nollag. Tá rátáil fhadtéarmach na hÉireann go daingean anois i gcatagóir A leis na gníomhaireachtaí móra rátáil chreidmheasa go léir. Thug na gníomhaireachtaí go léir an fás geilleagrach leanúnach in Éirinn faoi deara ina gcuid anailíse, airgead poiblí a bhí ag éirí níos láidre agus méadrachtaí feabhsaithe in earnáil na baincéireachta.

Rátálacha Creidmheasa Flaithiúnais na hÉireann ag deireadh 2017

Lean GBCN lena clár forleathan caidrimh le hinfheisteoirí i rith 2017. Bhí seónna bóthair aici ar fud na hEorpa, na hÁise, agus na Stát Aontaithe. Tugadh cuairt ar ionaid nua den chéad uair, lena n-áirítear Maidrid agus Beirlín. Tugadh cuairteanna dearfacha freisin ar roinnt banc ceannais agus cistí infheistíochta Stáit, a cheannaigh bannaí Éireannacha tar éis tamall fada blianta, tar éis na n-uasghráduithe a rinneadh ar rátáil chreidmheasa flaithiúnais na hÉireann.

Dhírigh straitéis GBCN go dtí seo ar shealbhóirí fadtéarmacha fiachais Rialtais, ar mhór-roinn na hEorpa níos mó agus níos mó. Cé go bhfuil an Ghearmáin agus an Ríocht Aontaithe fós ar an dá phríomhionad, tá an Eilvéis, an Ostair agus na tíortha Nordacha ag fáil scair mhéadaithe anois in eisiúint bannaí an Stáit.

Bhí an Fhoireann Eacnamaíoch rannpháirteach i roinnt comhdhálacha agus imeachtaí i rith na bliana. Anuas air sin, táirgeann sí agus nuashonraíonn sí go rialta an pacáiste cur i láthair d'infheisteoirí GBCN. Cumhdaítear ansin topaicí idir shonraí geilleagracha agus nuashonruithe ar mhaoiniú an Rialtais agus ar an earnáil bhaincéireachta.

Tá an clár caidrimh sin le hinfheisteoirí tábhachtach chun caidrimh fhadtéarmacha a fhorbairt agus a chothú le hinfheisteoirí. Tugann sé trédhearcacht freisin don mhargadh maidir le cás maicreacnamaíoch na hÉireann agus pleananna maoinithe GBCN agus coinníonn sé infheisteoirí ar an eolas faoi stádas creidmheasa na hÉireann.

1. ¹Is cúlsócmhainn idirnáisiúnta é SDR a chruthaigh CAI. Tá luach SDR bunaithe ar chiseán cúig mhór-airgeadra–dollar na Stát Aontaithe, an euro, renminbi na Síne, yen na Seapáine, agus steirling Shasana.


2. ²Ní raibh OIN* do 2017 ar fáil nuair a cuireadh an Tuarascáil i gcrích.